جمهوری ترکیه
امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش واقع شد. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دول خارجی قهرمان ملی ترکیه گردید و توانست جمهوری ترکیه را در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کند و ملقب به آتاترک شد. وی خط لاتین را برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی شدن ترکیه انجام داد و دوره نوینی را در ترکیه به وجود آورد.
در دوران اقتدار آتاترک و امین و پشتیبان او عصمت اینونو که از آن به عنوان دوران تک حزبی یاد میشود، سیمایی از اقتدار سیاسی ملی گرایانه به نمایش گذاشته شد که ابایی از نژادپرستی و ترویج پانترکیسم و به انزوا راندن اسلام و قومیتها نداشت. بعد از یک دوران تکحزبی در سال ۱۳۲۹ (۱۹۵۰) حزب دمکرات از گروه سیاسی مخالف قدرت را بدست گرفت و به تعداد احزاب اضافه شد، ولی آزادی سیاسی با دورههایی از کودتاهای نظامیان در سالهای ۱۳۳۹، ۱۳۵۰ و ۱۳۵۹ شکسته شد. در سال ۱۳۵۳ ترکیه با دخالت نظامی خود علیه کودتای یونانیان در قبرس مانع از الحاق قبرس به یونان شد. در سال ۱۳۷۵ باز نیروهای نظامی دولتی را که با برنامههای اسلامی روی کار آمده بود، ساقط کرد. از سال ۱۳۶۳ (۱۹۸۴) تاکنون حزب کارگران کردستان و حکومت ترکیه درگیریهای نظامی بسیاری داشتهاند که باعث مرگ بیش از ۴۵ هزار تن گردیدهاست. ترکیه در سال ۱۳۲۵ به عضویت سازمان ملل درآمد و در سال ۱۳۳۱ به ناتو پیوست. ترکیه عضو جنبی جامعه اروپا است و اکنون با اجرای اصلاحاتی سعی در تحکیم و تقویت مردمسالاری و اقتصاد خود دارد تا بتواند مذاکرات برای عضویت در اتحادیه اروپا را آغاز نماید.
فرهنگ کشور ترکیه
نخستین قانون اساسی جمهوری ترکیه که در سال ۱۹۲۴ میلادی تهیه شدهاست دین رسمی ترکیه را اسلام تعیین نمودهاست. لیکن در اصلاحات قانون اساسی سال ۱۹۲۸ این ماده قانونی حذف و با تاکید بر جدایی دین از سیاست، ترکیه کشوری با دولت و حکومت سکولار (جدایی دین از سیاست) معرفی گردیدهاست. بنابر آخرین آمار موجود در ترکیه حدود ۹۸ درصد جمعیت این کشور را مسلمانان و ۲ درصد را مسیحیان و کلیمیان و پیروان دیگر ادیان تشکیل میدهند.(البته مطابق کتاب اطلس جامه گیتاشناسی،%۹۲/۵مسلمان(عمدتاً سنی)،۰/۲%بی دین و بقیه ۰/۵% هستند)مسلمانان ترکیه بیشتر پیرو مذهب تسنن میباشند که از میان آنها حنفیها بزرگترین گروه بهشمار میآیند که عمدتاً در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند. شافعیها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه مستقراند و اکثراً کرد هستند. شمار پیروان مذاهب دیگر بسیار کم میباشد. روی هم رفته پیروان ادیان در ترکیه به دو قسمت اصلی تقسیم میشوند:
الف) پیروان دین اسلام، که خود به چند مذهب تقسیم میشود و اهم آنها عبارتند از:
۱- حنفیها: جمعیت قابل ملاحظهای از اهل سنت ترکیه را تشکیل میدهند.
۲- شافعیها: شاخهای از اهل سنت است که پیروان آن را بیشتر کردها تشکیل میدهند.
۳- پیراوان سایر فرق اهل سنت.
۴- علویان که خود به چهار دسته تقسیم میشود و بنابر آمار رسمی دولت ترکیه حدود ۱۲ میلیون نفر پیرو دارد.
ب) پیروان ادیان دیگر بهجز اسلام، که در کل ۲ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل میدهند.
مردم و زبان کشور ترکیه
زبان بیش تر مردم در ترکیه ترکی است ولی در کنار آن زبانهای کردی، زازاها، ترکی آذربایجانی در میان گروههای قومی استفاده میشود. گروههای قومی کوچکتری چون لازها، ارمنیها، عربها، و چرکسها به تنوّع زبانی و فرهنگی این کشور افزودهاند.
کردهای ترکیه بیش تر در جنوب شرقی و شرق کشور زندگی میکنند. زبان رسمی این کشور ترکی است. گروههای قومی کوچکتر در ترکیه عبارتاند از آذربایجانیها (شمال شرق)، لازها (شمال)، عربها (جنوب) و ارمنیها (استانبول).
یک مطالعه ژنتیکی در سال ۲۰۰۱ از طریق بررسی هاپلوگروپهای دیانای در ترکیه نشان داده که ترکها و کردها در کنار ارمنیها، ایرانیان، یهودیان و لبنانیها و دیگر گروههای ساکن سواحل مدیترانه (چه در شرق و چه در غرب) احتمالاً از یک نیای مشترک برخوردارند. نشانهای از شارش ژنی در پی یورش هندواروپاییها در ۱۲۰۰ قبل از میلاد هم مشاهده نشده، پس اینگونه نتیجهگیری شده که اگر هم چنین مهاجرتی هم صورت گرفته باشد جمعیت مهاجران نسبت به گروههای بومی، همچون هیتیها (از اقوام هندواروپایی آناتولی و خویشاوند لیدیان) و هوریها (از اقوام قفقازی آناتولی و خویشاوند اورارتوییها)، که پیش از ۲۰۰۰ قبل از میلاد هم در منطقه زندگی میکردهاند، ناچیز بودهاست. در نتیجه اقوام امروزین ترک، کرد و ارمنی ممکن است از دل همین گروهها در آمده باشند. مطالعه ژنتیکی دیگری هم در سال ۲۰۰۳ نشان داده که ترکهای آناتولی با وجود خویشاوندی زبانی (در خانواده زبانهای آلتایی) و همسایگی تاریخی با مغولها ارتباط ژنتیکی خاصی با آنان ندارند. به طوری که میزان اختلاف ژنتیکی ترکها و آلمانیها با سه گروه اصلی مغول به یک اندازه بودهاست.
در مطالعه دیگری در سال ۲۰۰۳ بر روی ۵۲۳ کروموزوم ایگرگ (که تنها نسب پدری را نشان میدهد) از اهالی ۹۰ شهر مختلف ترکیه ۵۴ هاپلوتایپ متفاوت شناسایی شده که اکثریت آنها (۹۴٫۱٪) از هاپلوتایپهای رایج در اروپاییها و مردمان همسایه خاورمیانهای است. هاپلوتایپهای مرتبط با اهالی آسیای میانه با تنها ۳٫۴٪، هندیها ۱٫۵٪ و آفریقاییها ۱٪ در اقلیت هستند. تنوع قابل ملاحظه هاپلوتایپها در میان ترکان گواهی بر نقش مهم آناتولی هم به عنوان یک دریافتکننده و هم به عنوان یک منبع در جریان شارش ژنی بین مناطق مختلف است. برآوردهای متفاوتی در مورد سهم ژنتیکی مهاجرت ترکزبانان آسیای میانه به منطقه آناتولی صورت گرفتهاست. بر اساس یکی از مطالعات بر روی کروموزم ایگرگ این سهم حدود ۱۰درصد و بر اساس یکی دیگر بر روی میتوکندری دیانای و کروموزوم ایگرگ حدود ۳۰ درصد است. هرچند احتمالاً شارش ژنی بین آناتولی و آسیای میانه چندین بار در دورههای پیش از تاریخ صورت گرفتهاست اما نامعلوم بودن شمار این جمعیتها و تعداد این دورهها مشکل بزرگی برای تعیین سهم ژنتیکی مهاجرت ترکان اوغوز در سده ۱۱ میلادی به آناتولی است. بر اساس برخی از مطالعات تعیین میزان هاپلوگروپهای مخصوص آسیا مانند C-RPS4Y و O۳-M۱۲۲ بهترین روش برای تعیین ابعاد این مهاجرت و سهم ژنی آن آن در جمعیت کنونی آناتولی است. این توالیهای ژنتیکی در یکی از مطالعات تنها در ۱٫۵ درصد اهالی ترکیه دیده شده در حالیکه در یکی از مطالعات بر روی ۱۳ قوم آسیای میانه ۱۸٪ و در مطالعه دیگری بر روی ۴۹ قوم آسیای میانه ۳۳٪ شیوع داشتهاند. به نظر میرسد افزایش قابل ملاحظه جمعیت آناتولی در عصر برنز که جمعیت آن را در دوران امپراتوری روم به ۱۲ میلیون نفر رسانده بود موجب کاهش تأثیر مهاجرت سلجوقیان و دیگر ترکزبانان آسیای میانه شده باشد.
بخشی از ترکتباران ترکیه از اقوام ترکان سلجوقی غز هستند؛ ترکان سلجوقی به رهبری طغرل بیگ پس از شکست غزنویان در سال ۴۲۹ هجری قمری شهر نیشابور را پایتخت خود قرار دادند، در سال ۴۳۳ شهر ری را مرکز حکومت خود کردند، سپس اصفهان را مقر اصلی حاکمیت خود قرار داده همدان را نیز پایتخت تابستانی خود کردند. سلجوقیان سپس به رهبری آلپارسلان در جنگ ملازگرد با رومانوس چهارم امپراتور بیزانس، آناتولی را به تصرف خود در آوردند و سرزمین آسیای صغیر تا قونیه جز امپراتوری سلجوقی گردید. ترکان سلجوقی که از آسیای میانه به فلات ایران وارد شده و شهرهای ایران را فتح کرده در شهر ری حاکمیت خودرا تثبیت کرده بودند در این مکانها و در آذربایجان ساکن شدند و با فراهم آوردن لشکریان زیاد از آذربایجان، آناتولی را فتح و در این منطقه مسقر شده پس از غلبه بر امپراتوری بیزانس (روم شرقی)، این منطقه را بر امپراتوری خود افزودند و از زمان حاکمیت فرزندان عثمان (نام یکی از حاکمان ترک آناتولی)امپراتوری عثمانی را در آنجا بنا نهادند.
موقعیت جغرافیایی
سرزمینی در غرب آسیا و جنوب شرق اروپا که از دو شبه جزیره آناتولی و تراس شرقی تشکیل شده است. ترکیه از سه طرف به دریا راه دارد و دو همسایه اروپایی و شش همسایه آسیایی آنرا احاطه کردهاند. دریاهای سیاه و مرمره، اژه و مدیترانه از طریق دو تنگه بسفر و داردانل به دریاهای آزاد مرتبط میشوند و از لحاظ جغرافیایی موقعیت مناسبی به این کشور میدهند. بزرگترین و مهمترین شهرآن استانبول میباشد. ترکیه با کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، عراق، سوریه، بلغارستان و یونان همسایه است .
مرزهای کشور ترکیه
ترکیه شش همسایهٔ آسیایی و دو همسایهٔ اروپایی دارد. کشورهای هممرز ترکیه عبارتاند از: در خاور با ایران ۴۹۹ کیلومتر، جمهوری آذربایجان ۹ کیلومتر، ارمنستان ۲۶۸ کیلومتر، و گرجستان ۲۵۲ کیلومتر؛ در جنوب خاور با عراق ۳۵۲ کیلومتر و سوریه ۸۲۲ کیلومتر؛ در شمال باختر با یونان ۲۰۶ کیلومتر و بلغارستان ۲۴۰ کیلومتر.
استانها
کشور ترکی ۸۱ استان دارد. مراکز همه استانها به جز سه استان با خود استان همنام هستند. سه استان نامبرده عبارتاند از: ختای (مرکز: انتاکیه)، کوجاالی (مرکز: ایزمیت)، سقاریه (مرکز: آداپازاری). هرکدام از استانهای ترکیه به چندین بخش تقسیم شدهاست.
اقتصاد
اقتصاد ترکیه ترکیبی از صنایع بومی و مدرن است که روز به روز بر دامنهاش افزوده میشود. تولیدات فراوان کشاورزی ترکیه درسال ۲۰۰۵ رتبه هفتم جهان را بدست آورد و در سال ۲۰۰۶ برای ۱۱٫۲٪ از مردم ترکیه اشتغال ایجاد کرد. بخش خصوصی اقتصاد ترکیه نیز قوی و به سرعت در حال رشد است و نقش مهمّی در بانکداری، حمل و نقل و ارتباطات دارد. در سالهای اخیر اقتصاد ترکیه رشد خوبی داشته و رشد ۸٫۹٪ و ۷٫۴٪ را در سالهای ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ به دست آوردهاست.
تور ترکیه | تور استانبول | تور آنتالیا